Hatay'da Sosyal Konut

Ekolojik Tasarım ve Yeşil Doku
Ekolojik tasarımda, binanın mevcut çevresi ve üzerinde bulunduğu arazi yaşayan bir ekosistem olarak ele alınmaktadır. Ekolojik tasarımın amacı, mevcut ekosistemi mümkün olduğunca korumaktır. Bu nedenle, tasarım ve uygulama aşamalarında doğal yapı ve yeşil dokunun korunmasına özen gösterilmelidir. Yeşil doku, havadaki karbondioksiti oksijene çevirerek havayı temizler. Ayrıca, nem ayarlama, ses yalıtımı, ısı dengeleme, rüzgâr ve güneş ışınlarından koruma gibi işlevlere sahiptir. Ekolojik mimarlıkta doğru yönde ve biçimde konumlandırılan ağaçlar, binayı rüzgâr ve güneş etkilerinden korur. Ayrıca, ağaçların yaprakları güneş ışınlarını emerek buharlaşma sırasında havayı serinletir.

Bölgenin bitki örtüsünü ardıç, meşe, kayın, kızılcık, kavak, çınar ormanları ve mersin, defne, kekik ve lavanta kaplı makilikler oluşturur. Antakya yerleşimini oluşturan sokaklar ve binaların gölgelendirilmesinde ağaçlar kullanılır. Evlerin avlularına ve güney cephelerine dikilen ağaçlar, güneş ışınlarını engelleyerek avlunun ve bina yüzeyinin gölgelenmesine ve serinlemesine yardımcı olur. Antakya konutları yerleşimi, yeşil dokunun iklim verilerine uygun kullanımı açısından sürdürülebilir tasarım kriterlerine uygundur.

Su Kanalları ve Sokaklar
Geleneksel Antakya konutlarında, iki tarafı yüksek duvarlarla çevrili evlerin arasındaki dar sokakların ortasında “arık” veya su cetveli adı verilen su kanalları bulunur. Bu kanallar, kış aylarında yağan yağmur sularını kontrol altına alarak Asi Nehri’ne akmasını sağlar. Doğal blok taşlarla döşeli olan bu sokaklar, yağmur sonrası arıktan akan sularla hoş bir ses ve görüntü oluşturur.

Antakya kentinde, topografik koşullar nedeniyle sokaklar doğu-batı, kuzey-güney yönlerine uymaz ve şehir planı bu sebeple düzgün olmayan bir dikdörtgen içinde gelişmiştir. Dar sokaklar, gölgelik alanlar oluşturarak yazın sıcak ve bunaltıcı etkisinden korunmayı sağlar. Seleucus Krallığı döneminde kurulan kentin ızgara plan tipi, zamanla asimetrik ve organik bir ağ sistemine dönüşmüştür. Projede ele alınan sokaklar, antik dönem kurgusundan esinlenmiştir.

Mahalle ve Sosyal Yaşam
Günümüz yaşama biçimi, kullanıcıların birbirlerine temas etmediği bağımsız otopark ve girişlerle bireyselleşen hayatı güçlendirmektedir. Oysa mahalle, sosyal yaşamın iç içe kurgulandığı bir omurgaya ihtiyaç duyar. Bu bağlamda, tasarımda açık otoparklar yerleşkenin çeperlerinde oluşturulmuş ve kullanıcının konuta giderken diğer kullanıcılarla temas etmesi amaçlanmıştır. İhtiyacı karşılayacak fonksiyonlar alışveriş, eğitim, sosyalleşme, ibadet ve rekreatif işlevler ticari omurga sokak ve meydanlarda kurgulanmıştır. Meydanları birbirine bağlayan arkatlı sokak, ticari ve sosyal mekânlar, atölyeler ve pazar yerleri ile rekreatif alanlar, bu iki programın entegrasyonunu güçlü kılacak şekilde tasarlanmıştır.

Mekân Organizasyonu ve Avlu
Geleneksel Antakya evleri genellikle avlulu; dış sofalı ve orta sofalı plan tipine sahiptir. Sofa olmayan evlerde avlu, sofa ile özdeşleşir. Üst kattaki odalar, genellikle avluya bakan taş konsollar üzerine oturan bir balkonun arkasında sıralanırlar. Odalara çıkış, genellikle duvara dayalı taş basamaklardan oluşan merdivenlerle sağlanır. Üst kat, çekirdek ailenin toplandığı, sokak gürültüsünden uzak ve mahremiyet sağlayan bir alandır. Zamanla bu katlar kullanılmaz hale gelmiş ve genellikle kiler veya çamaşırlık olarak kullanılmaktadır.

Avlular, Antakya evlerinin en çok kullanılan, yaşamın geçtiği mekânlardır. Mekânsal kurgulama ve kullanımın sosyo-kültürel boyutunu da ortaya koymaktadır. Avlu, evin en önemli mekânı olup mahallelinin birbiri ile iletişim kurabileceği bir alan olarak görülmektedir. Avlu kullanımı, parçalı mekânlar oluşturarak sıcak iklim koşullarında ısı kayıplarını azaltmayı sağlar. Evin avlu duvarları yüksek ve sade olduğundan evin sokakla ilişkisi yoktur. Amaç, evin mahremiyetini artırmak, gölge mekân oluşumunu sağlamak ve dar sokaklardan gelen koku, gürültü ve çevre kirliliğine karşı önlem almaktır. Avlular, çocuklar için güvenli oyun alanları sağlarken, komşuluk birimlerinde yaşayan kullanıcıların birlikte vakit geçirdiği çok amaçlı alanlar olarak işlev görür.